Op 15 juni 2020 gaf de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA), toezichthouder voor voeding en geneesmiddelen, goedkeuring voor de videogame EndeavorRx als mogelijke behandeling voor ADHD symptomen bij kinderen tussen de 8 en 12 jaar oud. Dit bericht werd verspreid door verschillende landelijke media, waaronder de NOS en NU.nl. In de Coen en Sander Show op Radio 538 (met als kop “Gamen helpt tegen ADHD!”) werd besproken dat de videogame gebruikt kan worden “als medicijn” voor kinderen met ADHD.
Bewijs werkzaamheid EndeavorRx is heel dun!
Hoewel deze game niet beschikbaar is voor kinderen in Nederland en het ook niet de verwachting is dat dit in de nabije toekomst wel het geval zal zijn, is het belangrijk om te benadrukken dat het bewijs voor de werkzaamheid van EndeavorRx flinterdun is. Bij het inschatten van de bewijslast voor de mogelijke werkzaamheid van de game werden door de FDA verschillende wetenschappelijke studies beoordeeld. Echter, slechts één studie bevatte een controleconditie, waarin kinderen met ADHD een vergelijkbare game speelden, maar dan zonder de mogelijk werkzame elementen (1). Een dergelijke controleconditie is de gouden standaard bij onderzoek naar de werkzaamheid van behandelingen en is nodig om zeker te weten dat verbeteringen ook daadwerkelijk veroorzaakt worden door de behandeling en niet door zogenoemde ‘niet-specifieke’ effecten (bv. verwachtingen van kinderen en hun ouders). Op basis van deze studie moet geconcludeerd worden dat de werkzaamheid van deze game op ADHD problematiek niet kan worden aangetoond.
Waarom kan de werkzaamheid van deze game niet worden aangetoond?
We geven drie redenen:
1. Kinderen met ADHD die de game speelden verbeterden, in vergelijking met kinderen met ADHD in de controleconditie, op cognitieve taken (bv. een aandachtstaak) die lijken op de taken die in de game geoefend worden. Echter, hun ADHD kenmerken en de hoeveelheid last die ze hiervan ervaren verbeterden niet. Dit geeft aan dat de effecten van de game niet generaliseren naar het dagelijks leven, een fenomeen dat algemeen bekend is in de literatuur rondom cognitieve training bij ADHD (2).
2. De studie is gefinancierd door het bedrijf dat eigenaar is van de game (Akili Interactive Labs). Een dergelijke belangenverstrengeling hoeft niet per se problematisch te zijn, maar replicaties door onafhankelijke onderzoeksgroepen zijn noodzakelijk voordat eventueel verdere toepassingen overwogen kunnen worden.
3. Het beschreven onderzoek test de werkzaamheid van de game alleen bij kinderen met ADHD die geen andere psychische stoornis hadden. Onderzoek laat echter zien dat 2/3 van de kinderen met ADHD aan de criteria van tenminste één andere stoornis voldoet (3), wat maakt dat de onderzochte doelgroep niet representatief is voor alle kinderen met ADHD. Werkzaamheid van de interventie dient daarom eerst aangetoond te worden in een meer representatieve groep.
Mogelijke schadelijke gevolgen
De huidige ontwikkelingen kunnen mogelijk schadelijke gevolgen hebben voor kinderen met ADHD en hun ouders of verzorgers. Gezinnen investeren tijd, geld en moeite in een behandeling waarvan de werkzaamheid niet goed is aangetoond. Hierdoor zoeken zij mogelijk hulp die niet bewezen effectief is. Ook kan het uitblijven van effecten van de game voor kinderen en ouders mogelijk demotiverend werken om nog verdere hulp te zoeken.
Onze aanbeveling
Onze aanbeveling vanuit de Academische Werkplaats ADHD en Druk Gedrag is dan ook om deze game niet in te zetten in de behandeling van kinderen met ADHD. Dit komt overeen met het advies van de recent uitgekomen GGZ Zorgstandaard ADHD (4) en bijhorende behandelrichtlijnen, waar cognitieve training niet wordt geadviseerd als behandeling voor ADHD.
Voor een overzicht van bewezen effectieve behandelingen voor kinderen met ADHD, zie de Zorgstandaard ADHD.
Referenties:
1. Kollins et al. (2020) Lancet Digital Health;
2. Rapport et al. (2013) Clin Psych Rev;
3. Reale et al. (2017) Eur Child Adol Psychiat;
4. Akwa GGZ (2019). Zorgstandaard ADHD, https://www.ggzstandaarden.nl/zorgstandaarden/adhd/.
